Maratha Reservation बहुतांश लोकांना माहित नसलेली महत्त्वाची माहिती

मुंबईतील आझाद मैदानावर मनोज जरांगे पाटील यांनी आजपासून आमरण उपोषण सुरू केले असून मागणी आहे – मराठा समाजाला OBC मधून आरक्षण मिळावं. या आंदोलनामुळे पुन्हा एकदा “मराठा समाज” आणि “96 कुळी मराठा” यातील फरक चर्चेत आला आहे. खरे तर, बहुसंख्य लोकांना या दोन संज्ञांमधील स्पष्ट फरकच माहित नाही. चला तर जाणून घेऊया –

मराठा म्हणजे काय? (What is Maratha)

मराठा हा एक विस्तृत समाजगट आहे. इतिहासात मराठे हे प्रामुख्याने शेती व्यवसायाशी जोडलेले असून, त्यांना क्षत्रिय वर्णाशी संबंधित मानलं जातं. महाराष्ट्रातील बहुसंख्य गावे, आडनावे, परंपरा या समाजाशी जोडलेल्या आहेत.

96 कुळी मराठा म्हणजे काय? (What is 96 Kuli Maratha)

“96 कुळी मराठा” हा मराठा समाजातील विशिष्ट गट आहे.
 या गटात 96 वंश / कुळे समाविष्ट आहेत.
 यादव (जाधव), चव्हाण, मोरे, भोसले, सोलंकी यांसारखी प्रमुख आडनावे यामध्ये येतात.
 इतिहासात क्षत्रियांमध्ये सूर्यवंश आणि सोमवंश असे दोन प्रमुख वंश मानले गेले. त्यातील काही कुळांनी आपला वंश शुद्ध ठेवण्यासाठी इतर कुळांशी विवाह किंवा सोयरीक न करण्याचा नियम केला.
 त्या काळी अशा कुळांची संख्या होती 96, म्हणून त्यांना “96 कुळी मराठा” म्हणले जाऊ लागले.

96 आकडा नेमका कुठून आला?

इतिहासानुसार, क्षत्रिय वंशातील 96 कुळांनी एकत्र येऊन सोयरीकीचे नियम ठरवले. त्यामुळेच या गटाला आजही 96 Kuli Maratha असे संबोधले जाते.

96 कुळी मराठा आडनावे (96 Kuli Maratha Surnames List)

इतिहासकारांच्या मते, जवळपास 3487 आडनावे स्वतःला 96 कुळी मराठा मानतात. काही प्रमुख आडनावे –

• भोसले

• जाधव (यादव)

• मोरे (मौर्य)

• पवार (परमार)

• चव्हाण

• शिंदे

• गायकवाड

• साळुंखे (सोलंकी)

• राठोड (राष्ट्रकूट)

• निकम

• सावंत

• ठाकुर

• वाघेला

 पूर्ण 96 कुळांची यादीमध्ये आडनावं ही अनेकदा गाव, व्यवसाय किंवा ऐतिहासिक पदवीवरून निर्माण झाली आहेत.

लग्न व परंपरा (Marriage Traditions in 96 Kuli Maratha)

96 कुळी मराठा समाजात लग्न ठरवताना कुळ व आडनाव फार महत्त्वाचे मानले जाते.

• काही विशिष्ट कुळांमध्ये परस्पर विवाह होत नाहीत.

• आजच्या काळात, अनेक कुटुंबे शिक्षण, संस्कार आणि व्यावसायिक जुळणीला प्राधान्य देतात, परंतु काही कुटुंबांमध्ये आजही कुळ-गोत्राचे महत्त्व टिकून आहे.

थोडक्यात फरक (Summary Difference)

• मराठा समाज → एक व्यापक समाजगट, ज्यामध्ये शेतीप्रधान लोकसंख्या आणि विविध आडनावे समाविष्ट आहेत.

• 96 कुळी मराठा → या समाजातील विशिष्ट 96 कुळांचा गट, जो परंपरा, सोयरीक व वंशशुद्धतेसाठी ओळखला जातो.

स्थानिकांचा आवाज

या आंदोलनाच्या पार्श्वभूमीवर मराठा समाजातील काही लोकांनी प्रतिक्रिया दिल्या –

 “आजच्या तरुण पिढीला मराठा आणि 96 कुळी मराठा यामधील फरक समजून घ्यायला हवा. कारण आपल्या इतिहासाशी आपली ओळख जोडलेली आहे.”

 “लग्नासाठी आज अनेक घरं शिक्षण व संस्कार पाहतात, पण परंपरा जपणाऱ्यांसाठी 96 कुळ अजूनही महत्त्वाचं आहे.”

तरुणांनो मोठी संधी! Police Bharti 2025 साठी 15,631 पदांची मेगाभरती जाहीर 

मराठा समाजासाठी राज्य सरकारचा मोठा निर्णय – वंशावळ समितीला ३० जून २०२६ पर्यंत मुदतवाढ

Maratha Reservation 

मुंबईतील आझाद मैदानावर मनोज जरांगे पाटील यांचे मराठा आरक्षणासाठी उपोषण सुरू असतानाच राज्य सरकारने एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. मराठा समाजातील पात्र व्यक्तींना कुणबी जातीचे प्रमाणपत्र (Kunbi caste certificate) मिळावे यासाठी स्थापन केलेल्या वंशावळ समितीचा कार्यकाळ आता ३० जून २०२६ पर्यंत वाढवण्यात आला आहे.

सरकारचा निर्णय काय?

सामाजिक न्याय मंत्री संजय शिरसाट यांनी सांगितले की –

• प्रत्येक तालुक्यात तहसीलदार यांच्या अध्यक्षतेखालील वंशावळ समित्या कार्यरत आहेत.

• या समित्यांचे काम म्हणजे मराठा, मराठा-कुणबी आणि कुणबी-मराठा समाजाच्या जात प्रमाणपत्रांची पडताळणी व जारी करणे.

• आधी ठरलेल्या मुदतीनुसार समितीचे कामकाज थांबणार होते, पण आता या समित्यांना २ वर्षांपेक्षा अधिक मुदतवाढ देण्यात आली आहे.

उच्चस्तरीय समितीचाही कार्यकाळ वाढला

 न्यायमूर्ती संदीप शिंदे (निवृत्त) यांच्या अध्यक्षतेखालील उच्चस्तरीय समितीचा कार्यकाळ यापूर्वीच ३१ डिसेंबर २०२५ पर्यंत वाढवण्यात आला होता.
 त्यामुळे सरकारने तालुकास्तरीय वंशावळ समित्यांना त्यापेक्षा किमान ६ महिने जास्त मुदत देण्याचा निर्णय घेतला आहे.

यामुळे मराठा समाजाला काय फायदा?

• अनेकांना अद्याप जात प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे गोळा करण्यास वेळ लागत होता.

• मुदतवाढ मिळाल्यामुळे समाजातील पात्र लोकांना आता अधिक वेळ मिळणार आहे.

• मराठा समाज आरक्षण मिळवण्यासाठी प्रमाणपत्र ही अत्यंत महत्त्वाची कडी आहे.

आंदोलनाच्या पार्श्वभूमीवर सरकारचा निर्णय

आझाद मैदानावर सुरू असलेल्या मनोज जरांगे पाटील यांच्या उपोषणामुळे संपूर्ण महाराष्ट्राचे लक्ष या मुद्द्याकडे लागले आहे. अशा परिस्थितीत सरकारने घेतलेला हा निर्णय महत्त्वाचा मानला जातो.

स्थानिकांचा प्रतिसाद

 “वंशावळ समितीला मुदतवाढ मिळणे हा मराठा समाजासाठी मोठा दिलासा आहे. आता अनेकांना प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी अडथळा येणार नाही.” – (एक तरुण आंदोलनकारी)

 “सरकार निर्णय घेतंय, पण आमचं खऱ्या अर्थाने आरक्षणाचं स्वप्न कधी पूर्ण होणार? याकडे लक्ष द्यायला हवं.” – (स्थानिक नागरिक)

Maratha Reservation थोडक्यात

• वंशावळ समितीचा कार्यकाळ ३० जून २०२६ पर्यंत वाढवला

• उच्चस्तरीय समितीची मुदत ३१ डिसेंबर २०२५ पर्यंत

• उद्देश → मराठा समाजातील पात्र व्यक्तींना Kunbi caste certificate सहज मिळावे

• निर्णयामुळे Maratha Reservation आंदोलनाला नवा वेग.

Maratha Reservation आंदोलनावर अभिनेता रितेश देशमुखची प्रतिक्रिया; म्हणाला, “मराठा समाजाला न्याय मिळावा”

मुंबईतील आझाद मैदानावर मनोज जरांगे पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली सुरू असलेल्या Maratha Reservation आंदोलनाला आता मनोरंजन विश्वातूनही पाठिंबा मिळू लागला आहे. अभिनेता रितेश देशमुख (Riteish Deshmukh) यांनी सोशल मीडियावर पोस्ट करत मराठा समाजाच्या मागण्यांना समर्थन दिलं आहे.

मनोज जरांगे पाटील यांचे आंदोलन

२९ ऑगस्ट २०२५ पासून मनोज जरांगे पाटील यांनी मुंबईत बेमुदत उपोषण सुरू केलं आहे.
राज्यभरातून लाखो मराठा बांधव आंदोलनात सामील झाले असून, “Maratha Reservation मिळाल्याशिवाय मुंबई सोडणार नाही” असा निर्धार त्यांनी केला आहे.

रितेश देशमुखची सोशल मीडिया पोस्ट

रितेश देशमुखने सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म X (पूर्वीचे Twitter) वरून एक पोस्ट शेअर केली आहे. त्यात त्याने लिहिलं आहे –

“सकल मराठा समाजाचे बांधव आपल्या न्याय मागण्यांसाठी शांततेच्या मार्गाने मुंबईत आले आहेत. या मागण्या योग्य प्रकारे पूर्ण होऊन सर्व आंदोलक सणासुदीच्या काळात सुखरूप आपल्या घरी परततील, अशी मनापासून इच्छा आहे. मनोज जरांगेजी उपोषणावर आहेत, त्यांच्या आरोग्यासाठी प्रार्थना करतो. लवकरच यावर समाधानकारक तोडगा निघावा आणि मराठा समाजाला न्याय मिळावा, हीच अपेक्षा. जय शिवराय, जय महाराष्ट्र.”

आंदोलनावर राज्यभरातून पाठिंबा

मनोज जरांगे यांच्या या आंदोलनाला आधीच राजकीय नेत्यांसोबतच सामान्य नागरिकांचा मोठा पाठिंबा मिळाला आहे. आता मराठी सिनेसृष्टीतील लोकप्रिय अभिनेता रितेश देशमुख यांचं समर्थन मिळाल्याने आंदोलनाला आणखी बळ मिळालं आहे.

स्थानिकांची मते

 “मनोरंजन विश्वातील कलाकारांनी आपला आवाज उचलल्याने सरकारवर दबाव आणला जातो. रितेश देशमुख यांचं समर्थन हे मराठा समाजासाठी महत्त्वाचं आहे.” – (एक आंदोलक युवक)

 “मनोज जरांगे पाटील लढा देत आहेत, पण आता कलाकार, नेते आणि सर्वसामान्य जनता एकत्र आली तरच मराठा समाजाचं स्वप्न पूर्ण होईल.” – (स्थानिक नागरिक)

मराठा आरक्षण

‘Maratha Reservation’: फडणवीस म्हणाले – “दबावाखाली संविधानाच्या चौकटीबाहेर घेतलेले निर्णय टिकत नाहीत”

Maratha Reservation Latest News

मुंबईतील आझाद मैदानावर मनोज जरांगे पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली Maratha Reservation आंदोलन सुरू असताना, उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस (Devendra Fadnavis) यांनी महत्त्वाचे वक्तव्य केले आहे.

आज (३० ऑगस्ट) फडणवीस यांनी एबीपी माझा बाप्पाचे दर्शन घेतले. यावेळी माध्यमांनी त्यांना मनोज जरांगे आंदोलन आणि मराठा आरक्षणाबाबत प्रश्न विचारले.

फडणवीस यांचे वक्तव्य

 “२०१४ पासून ते २०२५ पर्यंत मराठा समाजाच्या हिताचे सर्व निर्णय आमच्या सरकारने घेतले आहेत. त्याआधी तसं झालं नव्हतं,” असे फडणवीस म्हणाले.

त्यांनी पुढे सांगितले –

• Maratha Reservation चा मुद्दा असो किंवा अण्णासाहेब आर्थिक विकास महामंडळ, या काळात मराठा तरुणांसाठी मोठ्या प्रमाणात संधी निर्माण झाल्या.

• आज दीड लाख उद्योजक उभे राहिले आहेत. “नोकऱ्या मागणारे नाही, तर नोकऱ्या देणारे मराठे तरुण आम्ही घडवले,” असे ते म्हणाले.

• सारथी संस्थेमुळे एमपीएससी व यूपीएससी परीक्षांमध्ये मराठा विद्यार्थ्यांचा टक्का वाढला आहे.

• भाऊसाहेब देशमुख निर्वाह भत्ता, फी सवलत, परदेशात शिक्षणासाठी मदत अशा योजनाही सुरू करण्यात आल्या.

“१० टक्के आरक्षण टिकून आहे”

फडणवीस यांनी स्पष्ट केले की –
“मराठा समाजाला १० टक्के आरक्षण मिळालं आहे आणि ते आजही टिकून आहे. त्यामुळे ‘आरक्षण नाही’ असं म्हणणं चुकीचं आहे. मात्र, Maratha Reservation च्या पद्धतीबाबत वेगवेगळी मतं आहेत. काही जण OBC मधून Maratha Reservation ची मागणी करत आहेत. पण आम्ही जे काही करू ते कायद्याच्या आणि संविधानाच्या चौकटीत राहूनच करणार आहोत.”

दबावाखाली घेतलेले निर्णय टिकत नाहीत

“दबावाखाली संविधानाच्या चौकटीबाहेर जाऊन घेतलेले निर्णय कधीच टिकत नाहीत. आज एखाद्याला आनंद देण्यासाठी घेतलेला निर्णय जर कायद्याने टिकला नाही, तर पुढे त्याचे गंभीर परिणाम होतात,” असे फडणवीस म्हणाले.

त्यांनी स्पष्ट केलं की –

• सरकारचा उद्देश सर्व समाजघटकांना संतुष्ट करणे आहे.

• “एकाचा आनंद करण्यासाठी दुसऱ्याला भांडणात ढकलणे हे आम्हाला मान्य नाही. समाजात तेढ निर्माण करणे आमच्या तत्त्वात बसत नाही,” असेही त्यांनी नमूद केले.

CM देवेंद्र फडणवीस लवकरच करतील शेतकरी कर्जमाफीची घोषणा

Maratha Reservation शिंदे समितीची भूमिका

फडणवीस म्हणाले – “शिंदे समिती आज आंदोलनकर्त्यांची भेट घेणार आहे. आमचा प्रयत्न आहे की संविधानाच्या चौकटीत राहून मराठा समाजासाठी योग्य निर्णय घेतला जावा.”

स्थानिकांचा प्रतिसाद

“फडणवीसांनी दिलेली उदाहरणं खरी आहेत, पण मराठा समाजाला थेट आरक्षणच हवं आहे. अन्य सवलतींनी प्रश्न सुटणार नाही.” – (आंदोलनात सहभागी युवक)

“संविधानाच्या चौकटीतच निर्णय व्हायला हवा, हे बरोबर आहे. पण सरकारने लवकरात लवकर ठोस तोडगा द्यावा, हीच अपेक्षा आहे.” – (मुंबईतील महिला आंदोलनकरी)

थोडक्यात

• २०१४ ते २०२५ दरम्यान मराठा समाजासाठी घेतलेले निर्णय फडणवीसांनी मांडले

• अण्णासाहेब महामंडळ, सारथी संस्था, निर्वाह भत्ता, शिक्षण व नोकरीत मदत यांचा उल्लेख

• मराठा समाजाला १०% Maratha Reservation टिकून आहे – फडणवीस

• “दबावाखाली घेतलेले निर्णय टिकत नाहीत” असा इशारा

• शिंदे समिती आंदोलनकर्त्यांची भेट घेणार

Q. देवेंद्र फडणवीसांनी Maratha Reservation बद्दल काय म्हटलं?
 त्यांनी सांगितलं की २०१४ पासून मराठा समाजाच्या हिताचे सर्व निर्णय त्यांच्या सरकारने घेतले असून, आरक्षणही टिकून आहे.

Q. ‘दबावाखाली घेतलेले निर्णय टिकत नाहीत’ याचा काय अर्थ?
 संविधानाच्या चौकटीबाहेर घेतलेले निर्णय न्यायालयात टिकत नाहीत, त्यामुळे टिकाऊ तोडगा कायद्यानुसारच काढावा लागतो, असा फडणवीसांचा इशारा.

Q. मनोज जरांगे आंदोलनावर सरकार काय भूमिका घेत आहे?
 शिंदे समिती आंदोलनकर्त्यांची भेट घेणार असून, सरकार कायदेशीर चौकटीत राहून निर्णय घेण्याचा प्रयत्न करत आहे.