प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 : गरीब ते मध्यमवर्गीयांसाठी हक्काचे घर मिळवण्याची सुवर्णसंधी

प्रधानमंत्री आवास योजना आपले हक्काचे घर असावे — हे प्रत्येकाचे स्वप्न! पण आजच्या काळात वाढत्या घरांच्या किमती आणि कमी उत्पन्नामुळे हे स्वप्न अनेकांसाठी अपूर्ण राहते. हेच वास्तव बदलण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी २०१५ साली प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) सुरू केली.

या योजनेमुळे आज लाखो गरीब व मध्यमवर्गीय कुटुंबांना परवडणारी घरे मिळाली असून, गृहस्वप्नपूर्तीचे स्वप्न साकार झाले आहे. आता या योजनेचे दुसरे पर्व — प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 सुरू करण्यात आले आहे, जे आणखी व्यापक आणि उपयुक्त ठरणार आहे.

प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 ची गरज

भारत वेगाने शहरीकरणाच्या दिशेने जात आहे. शहरांमध्ये वाढती लोकसंख्या, स्थलांतरित नागरिकांची वाढ आणि झपाट्याने वाढणाऱ्या घरांच्या किमतींमुळे सामान्य माणसाला पक्के घर घेणे कठीण झाले होते.
याच पार्श्वभूमीवर केंद्र सरकारने जून २०१५ मध्ये ही योजना सुरू केली. महाराष्ट्रात याची अंमलबजावणी ९ डिसेंबर २०१५ पासून झाली.

घरांची अद्यापही मोठी गरज असल्यामुळे सप्टेंबर २०२४ मध्ये योजनेचे 2.0 व्हर्जन सुरू करण्यात आले आणि राज्यात त्याची अंमलबजावणी १५ ऑक्टोबर २०२४ पासून होत आहे.

योजनेची मुख्य वैशिष्ट्ये

• ३० ते ४५ चौ.मी. क्षेत्रफळाची घरे शौचालय आणि पायाभूत सोयींसह.

• EWS (आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक) लाभार्थ्यांसाठी ₹2.5 लाखांपर्यंत अनुदान.

• भूमिहीनांना जमीन पट्टा / हक्काची सोय.

• परवडणारी घरे (AHP) प्रकल्पात किमान 25% घरे EWS गटासाठी राखीव.

• भाडे तत्त्वावरील घरे — स्थलांतरित, औद्योगिक कामगार, महिला, बांधकाम कामगार, रिक्षाचालक, फेरीवाले इत्यादींसाठी.

• व्याज अनुदान (ISSY) — 1 सप्टेंबर 2024 नंतर मंजूर गृहकर्जांवर सबसिडी.

स्थानिकांचा प्रतिसाद

पुण्यातील रहिवासी संदीप जगताप म्हणाले, “गेल्या 10 वर्षांपासून भाड्याच्या घरात राहतोय. पीएम आवास योजना 2.0 मुळे आता स्वतःच्या घराचे स्वप्न पूर्ण होईल असं वाटतंय.”
तर नागपूरमधील गृहिणी सविता पाटील यांचे म्हणणे, “सरकारने दिलेली सबसिडी आणि परवडणारी किंमत यामुळे आमच्यासारख्या कुटुंबांना मोठा दिलासा मिळालाय.”

PM Kisan Yojana: पीएम किसानचा हप्ता वाढणार का? 21 व्या हप्त्याबाबत महत्त्वाची अपडेट

प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 — महाराष्ट्रातील हजारो कुटुंबांचे गृहस्वप्न साकार होणार

गरजू नागरिकांना पक्के घर मिळावे यासाठी प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 ही महत्त्वाकांक्षी योजना राज्यभरात वेगाने राबविली जात आहे. Pradhan Mantri Awas Yojana Shahar 2.0 अंतर्गत झोपडपट्ट्यांचे उन्नतीकरण, अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाने घरकुल बांधकाम, सर्वसमावेशक नागरी सुविधा आणि लाभार्थ्यांना विविध शासकीय सवलती उपलब्ध करून देण्यात येत आहेत.

योजनेतील मुख्य बाबी

• झोपडपट्ट्यांचे उन्नतीकरण: स्वच्छता, पाणीपुरवठा, आरोग्य, सांडपाणी व्यवस्थापन यासह झोपडपट्ट्यांचा विकास.

• नवीनतम तंत्रज्ञान: Geo-tagging पद्धतीने बांधकाम, निधीचे हप्ते घरकुलाच्या प्रगतीनुसार वितरीत.

• मूलभूत सुविधा: पाणी, वीज, रस्ते, रॅम्प, अंगणवाड्या, पावसाचे पाणी साठवण, सौर ऊर्जा प्रणाली आणि हरित क्षेत्र विकास.

• राज्य सरकारच्या सवलती: विकास शुल्कात सूट, रहिवासी क्षेत्रात 3 FSI, ग्रीन झोनमध्ये 1 FSI, तसेच लाभार्थ्यांना 5 ब्रास वाळू मोफत.

योजनेची प्रगती महाराष्ट्रात

2015 पासून PMAY Urban Maharashtra मध्ये 400 शहरांत प्रभावी अंमलबजावणी झाली आहे.

• 10.70 लाख घरांना मंजुरी

• 4.43 लाख EWS घरकुलांपैकी 2.30 लाख पूर्ण, 1.62 लाख प्रगतिपथावर

• दुसऱ्या टप्प्यात 2.40 लाख नोंदणी, 74 हजार घरांना केंद्राची मंजुरी

सोलापूरच्या रे नगर प्रकल्पातील 30 हजार घरांपैकी 15 हजार घरांचे वाटप पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते झाले.

पात्रता

• भारतात कुठेही पक्के घर नसलेले

• आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील (EWS) नागरिक

• योजनेचा कालावधी: 2024 ते 2029

ऑनलाईन नोंदणी प्रक्रिया

PMAY Urban Apply Online साठी Unified Web Portal सुरू करण्यात आले आहे.

• ऑफलाईन व ऑनलाईन दोन्ही माध्यमातून नोंदणी

• लाभार्थी स्वतः पोर्टलवर माहिती भरून अर्ज करू शकतात

• संपूर्ण प्रक्रिया सुलभ व पारदर्शक

स्थानिकांचा प्रतिसाद

सोलापुरातील लाभार्थी संगीता जगताप म्हणाल्या, “पूर्वी घराच्या स्वप्नासाठी वर्षानुवर्षे वाट पाहावी लागायची, पण प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 मुळे आता आमचे पक्के घराचे स्वप्न पूर्ण झाले.”
तर पुण्यातील संतोष पवार यांचा अनुभव असा आहे, “घरासोबत पाणी, वीज, रस्ते यासारख्या सुविधा मिळाल्याने आमचे जीवनमान खूपच सुधारले आहे.”

प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 — महाराष्ट्रातील हजारो कुटुंबांचे गृहस्वप्न साकार होणार

गरजू नागरिकांना पक्के घर मिळावे यासाठी प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 ही महत्त्वाकांक्षी योजना राज्यभरात वेगाने राबविली जात आहे. Pradhan Mantri Awas Yojana Shahar 2.0 अंतर्गत झोपडपट्ट्यांचे उन्नतीकरण, अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाने घरकुल बांधकाम, सर्वसमावेशक नागरी सुविधा आणि लाभार्थ्यांना विविध शासकीय सवलती उपलब्ध करून देण्यात येत आहेत.

योजनेतील मुख्य बाबी

• झोपडपट्ट्यांचे उन्नतीकरण: स्वच्छता, पाणीपुरवठा, आरोग्य, सांडपाणी व्यवस्थापन यासह झोपडपट्ट्यांचा विकास.

• नवीनतम तंत्रज्ञान: Geo-tagging पद्धतीने बांधकाम, निधीचे हप्ते घरकुलाच्या प्रगतीनुसार वितरीत.

• मूलभूत सुविधा: पाणी, वीज, रस्ते, रॅम्प, अंगणवाड्या, पावसाचे पाणी साठवण, सौर ऊर्जा प्रणाली आणि हरित क्षेत्र विकास.

• राज्य सरकारच्या सवलती: विकास शुल्कात सूट, रहिवासी क्षेत्रात 3 FSI, ग्रीन झोनमध्ये 1 FSI, तसेच लाभार्थ्यांना 5 ब्रास वाळू मोफत.

योजनेची प्रगती महाराष्ट्रात

2015 पासून PMAY Urban Maharashtra मध्ये 400 शहरांत प्रभावी अंमलबजावणी झाली आहे.

• 10.70 लाख घरांना मंजुरी

• 4.43 लाख EWS घरकुलांपैकी 2.30 लाख पूर्ण, 1.62 लाख प्रगतिपथावर

• दुसऱ्या टप्प्यात 2.40 लाख नोंदणी, 74 हजार घरांना केंद्राची मंजुरी

सोलापूरच्या रे नगर प्रकल्पातील 30 हजार घरांपैकी 15 हजार घरांचे वाटप पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते झाले.

पात्रता

• भारतात कुठेही पक्के घर नसलेले

• आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील (EWS) नागरिक

• योजनेचा कालावधी: 2024 ते 2029

ऑनलाईन नोंदणी प्रक्रिया

PMAY Urban Apply Online साठी Unified Web Portal सुरू करण्यात आले आहे.

• ऑफलाईन व ऑनलाईन दोन्ही माध्यमातून नोंदणी

• लाभार्थी स्वतः पोर्टलवर माहिती भरून अर्ज करू शकतात

• संपूर्ण प्रक्रिया सुलभ व पारदर्शक

स्थानिकांचा प्रतिसाद

सोलापुरातील लाभार्थी संगीता जगताप म्हणाल्या, “पूर्वी घराच्या स्वप्नासाठी वर्षानुवर्षे वाट पाहावी लागायची, पण प्रधानमंत्री आवास योजना (शहरी) 2.0 मुळे आता आमचे पक्के घराचे स्वप्न पूर्ण झाले.”
तर पुण्यातील संतोष पवार यांचा अनुभव असा आहे, “घरासोबत पाणी, वीज, रस्ते यासारख्या सुविधा मिळाल्याने आमचे जीवनमान खूपच सुधारले आहे.”

माझी कन्या भाग्यश्री योजना: मुलीच्या जन्मानंतर मिळतात थेट 50,000 रुपये; जाणून घ्या संपूर्ण माहिती

डबेवाल्यांसाठी परवडणारी घरे; मुख्यमंत्री फडणवीसांची ऐतिहासिक गृहनिर्माण योजना जाहीर

मुंबईच्या डबेवाल्यांच्या (Mumbai Dabbawalas) जीवनात आता मोठा बदल घडणार आहे. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी वांद्रे (प.) येथे झालेल्या “डबेवाला आंतरराष्ट्रीय अनुभव केंद्र” (Dabbawala International Experience Centre) च्या उद्घाटनावेळी डबेवाल्यांसाठी खास परवडणारी गृहनिर्माण योजना (Affordable Housing Scheme for Dabbawalas) जाहीर केली आहे.

या योजनेत 500 चौरस फूट आकाराचे घर फक्त 25.50 लाख रुपयांत उपलब्ध होणार असून, हा प्रकल्प प्रधानमंत्री आवास योजना (PMAY) आणि राज्यातील इतर गृहनिर्माण योजनांच्या मदतीने राबवला जाणार आहे. स्वातंत्र्यदिनाच्या अगोदर आलेली ही घोषणा डबेवाल्यांसाठी “स्वप्नातले घर” (Dream Home for Dabbawalas) ठरणार आहे.डबेवाल्यांच्या परंपरेचा सन्मान

मुख्यमंत्र्यांनी सांगितले की, डबेवाल्यांची 135 वर्षांची सेवा ही जगभरात वेळेचे, शिस्तीचे आणि अचूकतेचे आदर्श उदाहरण आहे. संगणक किंवा AI चा वापर न करता, दररोज हजारो डबे वेळेवर पोहोचवण्याची त्यांची क्षमता Management Case Study म्हणूनही गौरवली जाते. या योगदानाचा सन्मान म्हणूनच ही गृहनिर्माण योजना सुरू करण्यात आली आहे.

डबेवाला अनुभव केंद्र – पर्यटन आणि संस्कृतीचा संगम

नव्या अनुभव केंद्रात Virtual Reality च्या माध्यमातून डबेवाल्यांचा दिवस कसा सुरू होतो, सकाळच्या भजनापासून ते ग्राहकांच्या हातात डबे पोहोचण्यापर्यंतची संपूर्ण प्रक्रिया पाहता येणार आहे. हे केंद्र मुंबई पर्यटन (Mumbai Tourism) आणि संस्कृतीचे नवे आकर्षण ठरेल, असे सांस्कृतिक कार्यमंत्री आशिष शेलार यांनी सांगितले.

घरांच्या किंमती, कर्ज सुविधा आणि पात्रता

• घराचा आकार: 500 sq.ft.

• किंमत: ₹25.50 लाख

• योजना: प्रधानमंत्री आवास योजना (PMAY) + राज्य सरकारच्या पूरक योजना

• सुविधा: PMAY अनुदान, व्याज सवलत, परवडणारे हप्ते (EMI)

• पात्रता निकष: फक्त नोंदणीकृत डबेवाल्यांसाठी

• नोंदणी प्रक्रिया: टप्प्याटप्प्याने जाहीर होणार

स्थानिकांचा प्रतिसाद

मुंबईतील डबेवाल्यांनी या घोषणेचे स्वागत केले आहे. परळ येथील डबेवाला संजय म्हात्रे म्हणाले, “आम्ही आयुष्यभर मुंबईकरांच्या सेवेत आहोत. आता सरकार आमच्यासाठी घर देत आहे, हे आमच्यासाठी स्वप्न साकार झाल्यासारखे आहे.” तर वांद्रेच्या भागातील एका डबेवाल्याने सांगितले, “भाड्याच्या घरात राहण्यापेक्षा स्वतःच्या घरात राहण्याची संधी मिळणे म्हणजे आयुष्यभराची कमाई आहे.”

डबेवाल्यांसाठी जाहीर झालेली ही परवडणारी गृहनिर्माण योजना केवळ निवासाची सोय नाही तर त्यांच्या कुटुंबासाठी सुरक्षितता, शिक्षण आणि आरोग्याच्या संधी उपलब्ध करून देणार आहे. हे पाऊल मुंबईच्या आर्थिक आणि सांस्कृतिक ओळखीला अधिक बळकटी देणार आहे.

सोलापूरमधील असंघटित कामगारांचे घराचे स्वप्न साकार; पीएमएवाय अंतर्गत १३४७ घरे मुख्यमंत्र्यांच्या हस्ते वाटप

सोलापूर जिल्ह्यातील असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी आता हक्काच्या घराचे स्वप्न प्रत्यक्षात उतरणार आहे. पंतप्रधान आवास योजना (शहरी) – PMAY Urban अंतर्गत म्हाडाच्या पुणे विभागीय मंडळाने दहिटणे आणि शेळगी येथे बांधलेली १३४७ परवडणारी घरे रविवारी, १७ ऑगस्ट रोजी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या हस्ते, उपमुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे आणि अजित पवार यांच्या उपस्थितीत लाभार्थ्यांना देण्यात येणार आहेत.

प्रकल्पाची वैशिष्ट्ये आणि किंमत

• दहिटणे प्रकल्प: राष्ट्रतेज अटल कामगार गृहनिर्माण सहकारी संस्था

  • ५० इमारती

  • प्रत्येक घराचा आकार: ३२७ sq.ft.

  • एकूण घरे: १२००

  • आतापर्यंत पूर्ण: ११२८ घरे

• शेळगी प्रकल्प: श्री सोमवंशीय सहस्त्रार्जुन क्षत्रीय समाज महालक्ष्मी गृहप्रकल्प

  • ८ इमारती

  • एकूण घरे: २५२

  • आतापर्यंत पूर्ण: २२० घरे

या दोन्ही प्रकल्पांचा समावेश हरित पट्टा (Green Zone) मध्ये असल्यामुळे जमीन कमी किमतीत मिळाली आणि प्रत्येक घराच्या किंमतीत सुमारे ₹1 लाखांची बचत झाली. तसेच कामगार विभागामार्फत ८११ बांधकाम मजुरांना ₹2 लाखांचे अनुदान मिळाले आहे.

प्रधानमंत्री आवास योजना ग्रामीण सूची: PM Awas Gramin List 2025

सुविधा आणि पायाभूत विकास

म्हाडाने घरांच्या बांधणीसोबतच पायाभूत सुविधांची जबाबदारीही घेतली आहे.

• सामुदायिक सभागृह

• अंगणवाडी केंद्र

• सौरऊर्जेवर चालणारे दिवे

• खेळाचे मैदान आणि बाग

• प्राथमिक आरोग्य केंद्र
  या सुविधांसाठी सुमारे ₹33.08 कोटी खर्च करण्यात आला आहे. लाभार्थ्यांना या घरांसाठी केवळ ₹1,000 मुद्रांक शुल्क आकारले जाणार आहे, जे त्यांच्यासाठी दिलासादायक ठरेल.

स्थानिकांचा प्रतिसाद

दहिटणे येथील लाभार्थी राजेश भोसले म्हणाले, “वर्षानुवर्षे भाड्याच्या घरात राहिलो, आता पीएमएवाय योजनेमुळे स्वतःचे घर मिळणार आहे. हे आमच्या मुलांच्या भविष्यासाठी मोठा आधार आहे.”
तर शेळगी येथील लाभार्थी सरिता कांबळे म्हणाल्या, “घरासोबत अंगणवाडी, बाग आणि आरोग्य केंद्र मिळणे म्हणजे ग्रामीण भागातून शहरात स्थलांतर केलेल्या कुटुंबांसाठी खूप मोठी सोय आहे.”

योजनेचे महत्त्व

केंद्र आणि राज्य सरकारच्या परवडणाऱ्या गृहनिर्माण योजनांमुळे (Affordable Housing Schemes) असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना स्वतःचे घर मिळवण्याचे स्वप्न पूर्ण होत आहे. PMAY Urban Maharashtra, MHADA Housing Scheme Solapur, असघटित कामगारांसाठी घर योजना अशा योजनांमुळे आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबांना स्थैर्य मिळणार आहे.

सारांश: सोलापूरमधील दहिटणे आणि शेळगी येथील PMAY गृहनिर्माण प्रकल्प केवळ निवासाची सोय नाही तर कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबासाठी सुरक्षितता, शिक्षण, आरोग्य आणि सामाजिक स्थैर्य देणारा ठरणार आहे.